Zadbanie o dobre funkcjonowanie układu odpornościowego poprzez modyfikację stylu życia i zastosowanie odpowiedniej diety w okresie jesienno- zimowym, w czasie pandemii COVID-19 nabiera szczególnego znaczenia.

Odpowiednie działanie układu odpornościowego zależy od wielu czynników wpływ ma m.in. dobrze zbilansowana dieta antyzapalna; odpowiednio długi sen, systematyczna aktywność fizyczna i umiejętność radzenia sobie ze stresem.

Menu wspomagające odporność musi być dobrze zbilansowane białkowo i kalorycznie oraz tak skomponowane, aby nie występowały w nim niedobory składników odżywczych. Odpowiednia podaż białka i energii ma wpływ na wzrost liczby limfocytów (komórek odpornościowych), a witaminy i składniki mineralne dodatkowo zmniejszają częstość występowania infekcji.  Nie należy bezpodstawne eliminować grup produktów np. produktów glutenowych i mlecznych, gdyż to może zwiększać ryzyko niedoborów pokarmowych.

Immunomodulatory to substancje stymulujące system immunologiczny. Należą do nich: kwasy omega-3 i omega-6. Witaminy A, D, C, E oraz z grupy B i składniki mineralne żelazo, cynk, selen i miedź. Niedobór tych substancji osłabia odporność antywirusową. Pierwszym źródłem realizacji zapotrzebowania układu odpornościowego na energię i składniki odżywcze jest zawsze pożywienie.

Układ immunologiczny głównie jest wspierany przez pochodną witaminy A – β-karoten. Działa on antyoksydacyjnie oraz neutralizuje działanie wolnych rodników odpowiedzialnych za powstanie stresu oksydacyjnego w organizmie, który wpływa na osłabienie odporności.

Dzięki witaminie A w dobrej kondycji trzyma się m.in. błona śluzowa układu oddechowego, przez co drobnoustroje mają mniejszą  przedostania się do wnętrza naszego organizmu. Przy nawet najmniejszym jej niedoborze łuszczy się i ulega rogowaceniu nabłonek, co wpływa na rozwój infekcji. Jest niezbędna w procesie dojrzewania komórek układu immunologicznego. Źródłem witaminy A w diecie jest masło, margaryna witaminowana, tłusty twaróg, jaja, podroby i ryby, szczególnie tuńczyk, sardynki i śledzie. Natomiast cennym źródłem karotenoidów jest marchew, pomidor, szpinak, kapusta, morele, pomarańcza oraz wiśnie.

Witamina C bardzo znana jest ze swojego silnego działania ochronnego, szczególnie wtedy, kiedy nie jesteśmy chorzy. Jej działanie jest silniejsze jeżeli równocześnie przyjmuje się witaminę E. Jest niezbędna do prawidłowego rozwoju układu odpornościowego organizmu. UWAGA! W trakcie infekcji witamina C jak wskazują badania, wydaje się nieskuteczna. Osoby regularnie przyjmujące ją mogą zaobserwować skrócenie i zmniejszenie nasilenia objawów choroby.  Bardzo dobrym źródłem jej jest papryka, truskawki, czarna porzeczka, owoce cytrusowe oraz kapusta.

Niedobór witaminy D zwiększa ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych.

Niedobór żelaza prowadzi do zwiększonej podatności na infekcje i do ogólnego osłabienia naszej odporności. Dzieje się tak dlatego, że żelazo wpływa na namnażanie się i aktywację komórek odpornościowych – limfocytów. Bierze udział w produkcji przeciwciał. Głównym źródłem żelaza w diecie są mięso, zwłaszcza podroby, przetwory mięsne, jaja oraz ryby. Natomiast roślinnym źródłem żelaza jest pieczywo razowe, natka pietruszki oraz nasiona roślin strączkowych

Zadbajmy też o odpowiednią ilość cynku w menu, bo stężenie tego pierwiastka w osoczu spada w ostrej odpowiedzi na infekcję, przez co jest niezbędny przy namnażaniu się wirusów. Cynk w postaci suplementu do ssania może ograniczyć namnażanie się wirusów w jamie ustnej, co może skrócić trwanie infekcji od 2 do 4 dni. Głównym źródłem cynku w diecie jest ciemne pieczywo, kasza gryczana, sery podpuszczkowe, podroby, mięso. Mniejsze ilości znajdują się w ryżu, jajach, jasnym pieczywie, rybach i owocach.

Przewlekły stan zapalny organizmu a Covid-19. Na co zwrócić uwagę?

Przewlekły stan zapalny w organizmie towarzyszący chorobom takim jak choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu 2, otyłość i choroby autoimmunologiczne ma wpływ na odpowiedź immunologiczną organizmu. Otyłość zwiększa ryzyko innych chorób o podłożu zapalnym. Ważne! Osoby, które chcą w obecnym czasie redukować nadmierne kilogramy, powinny zwrócić uwagę na to, aby dieta była odpowiednio zasobna w białko i inne składniki odżywcze a deficyt kaloryczny nie był drastyczny. Pamiętajmy, że układ immunologiczny ma dla siebie „zarezerwowaną” pulę kaloryczną z dziennego zapotrzebowania, potrzebną mu do tego, aby odpowiednio funkcjonował. Nagłe i drastyczne obniżenie kaloryczności diety w celu szybkiego odchudzenia się może zwiększyć podatność na infekcje.

Badania naukowe pokazują, że usprawnianie układu odpornościowego osoby chorej na COVID-19 bazuje na zasadach, które sprawdzają się  dobrze u osób przewlekle chorych, a mianowicie z dietetycznej perspektywy skupiamy się na niwelowaniu niedożywienia białkowo-kalorycznego. Celem żywienia osób zmagających się z wirusem jest uzupełnienie diety w energię (odpowiednia ilość kalorii i białka). Kaloryczność diety u osoby chorej na Covid-19 powinna wynosić 20-30 kcal/kg mc/ doba w zależności od zaawansowania stopnia choroby (1) 25. Ważne jest też wyrównanie poziomu witaminy D3 oraz u niektórych osób ważne, aby zwrócić uwagę na niedobory witaminy B1, C, kwasu foliowego, cynku i karnityny (2) 26.

Mikroflora jelitowa a odporność

Na mikrobiotę wpływ ma m.in. zróżnicowanie naszej diety i jej gęstość energetyczna. Nasz odpornościowy jadłospis powinien obfitować w produkty pochodzenia roślinnego (bo dostarcza odpowiednią ilość błonnika). Dobrze skomponowana dieta roślinna może korzystnie wpływać na układ odpornościowy także poprzez wpływ na mikroflorę przewodu pokarmowego.

Ważne! Nadmiar białka zwierzęcego przy niedoborze bakterii z rodzaju Bifidobacterium jest przyczyną rozwoju bakterii gnilnych w jelicie grubym. Te z kolei wytwarzają duże ilości toksyn, niepotrzebnie obciążając oczyszczanie wątroby, co może negatywnie wpływać na stymulację limfocytów do produkcji przeciwciał. Pamiętajmy też o żywności probiotycznej – kefirach, jogurtach nie tylko z mleka krowiego jak i samych probiotykach.

Stres

Wpływ na naszą odporność ma też chroniczny stres. Stresory np. sesja egzaminacyjna, powodują tłumienie odporności komórkowej, co sprawia, że zaraz po ustaniu stresu łapiemy infekcje. W czasie długotrwałego stresu, aktywacji też ulegają wirusy uśpione w naszym organizmie w tzw. stanie latencji. Częsta aktywacja ich może powodować osłabienie układu odpornościowego.

Podsumowując, żywienie wspomagające funkcjonowanie układu odpornościowego powinno wpływać na zmniejszenie stanu zapalnego w organizmie poprzez: dietę opartą w większości na produktach pochodzenia roślinnego; normalizacji masy ciała; unikanie ważnych dla optymalnego funkcjonowania układu odpornościowego składników odżywczych. Zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych obok aktywności fizycznej i odpowiedniej jakości snu mogą wpłynąć na zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań po chorobie, ale także zmniejszać ryzyko zachorowania.

Autor: mgr Ilona Cichecka, dietetyk kliniczny